In de afgelopen periode heb ik veelvuldig in de kasten gekeken en de afgelopen weken zelfs elke week, vooral om te kijken hoe het met de zwermdrift van de twee bijenvolken is gesteld. Je ziet de volken gaandeweg groter worden. Voer is er voldoende en in de honingkamer hangen al een aantal ramen met gedeeltelijk verzegelde honing.
Omdat ik mijn volken op het dakterras heb staan, staan ze pal in de zon (tenminste als de zon schijnt). Waarschijnlijk konden de wasraampjes hier niet zo goed tegen en een aantal raampjes in de honingkamer zijn dan ook gesmolten, vermoed ik. Ik heb nu maar een doek (van onze schommelstoel) over de twee kasten gelegd, zodat ze schaduw hebben. Alleen de vliegplank krijgt nu zon.

Omdat ik twee kasten heb, zal ik van beide kasten afzonderlijk aangeven wat ik heb gedaan om het zwermen van het volk te (tijdelijk) voorkomen.

Wat is een zwerm?

Normaal gesproken wil in het voorjaar (mei, juni) elk gezond en sterk bijenvolk (moedervolk) aan volksvermeerdering doen, en dus nieuwe koninginnen geboren laten worden. Een nieuw bijenvolk start met de geboorte van een jonge koningin. Omdat de nieuwe koninginnen wel bevrucht moeten kunnen worden begint het bijenvolk (moedervolk) als eerste met het weer geboren laten worden van mannetjesbijen of wel darren. Darren worden geboren uit onbevruchte eitjes. Je herkent darrenbroed doordat de cellen groter zijn (darrenraat).

De eerste tekenen dat een bijenvolk in zwermstemming komt zijn speeldopjes. Dit zijn de beginnetjes van echte moerdoppen. Wanneer echter een verticaal gebouwde cel (moerdop) wordt belegd door de koningin, dan moet je oppassen. Want zodra de moerdop gesloten wordt, vertrekt de oude koningin met een hele groep bijen (de zwerm) om elders een nieuw onderkomen te vinden. Zwermdrift ontstaat meestal door ruimtegebrek in de kast. Nu de volken gestaag groeien, is het dus oppassen geblazen.

Waarom een zwerm voorkomen?

Ten eerste om geen overlast te bezorgen bij je buren. Alhoewel ik fijne buren heb, wil ik niet dat zij straks een bijenvolk in hun schoorsteen gehuisvest hebben. Een aantal jaren geleden hebben wij wel een bijenvolk in onze schoorsteen gehad. Mijn dochter was hier niet zo blij mee, want die had elke dag een paar bijen op haar kamer zitten. Helaas kon een imker het volk ook niet scheppen, omdat het volk zich op een lastige plek bevond.
Een andere reden om het zwermen tegen te gaan is om te voorkomen dat je een deel van je bijen kwijtraakt. Het zwermen voorkom je kunstmatig door een kunstzwerm (veger, koninginnenaflegger) te maken. Ook kun je het zwermen (tijdelijk) voorkomen door een broedaflegger te maken.

Voorbereidingen kunstzwerm / broedaflegger

Voordat je een kunstzwerm of broedaflegger kunt maken, moet je natuurlijk wel een kast met ramen hebben waarin je de kunstzwerm huisvest. Ik heb begin april twee spaarkasten gekocht en geverfd. Mijn dochter heeft twee logo’s erop geschilderd. Ik gebruik voor een kunstzwerm geen zes-ramer, maar maak gebruik van een kantraam (een raam met een stuk hardboard).
De ramen heb ik als bouwpakket gekocht en zelf in elkaar geknutseld. Dit neemt de nodige tijd in beslag. Op zich leuk werk, maar aangezien ik niet veel vrije tijd heb, koop ik ze de volgende keer toch liever. Ik moet wel zeggen dat het hele gezin meegeholpen heeft om ze in elkaar te knutselen, het was net een sociale werkplaats bij ons thuis. Later kwam ik er ook nog achter dat ik de ijzerdraadjes niet goed verdeeld had. De bovenste en onderste rij had ik op 3 cm, maar ja dat is niet zo stabiel voor het wasraam, dat klapt dan dubbel. Dus opnieuw gaatjes geboord en draadjes gespannen en nu op 1 cm van de onder- en bovenkant.

Bijenvolk zonder logo (kunstzwerm)

Het bijenvolk dat in de kast zonder logo zit, is feitelijk de kunstzwerm van vorig jaar. In dit bijenvolk loopt de oude koningin van vorig jaar. Toen ik zaterdag 12 mei bij een controle belegde moerdoppen ontdekte, heb ik de volgende dag een kunstzwerm (koninginnenaflegger/veger) gemaakt. Dit was op moederdag, 13 mei 2018. Niet zo aardig van mij om nu juist op moederdag een hele groep bijen moerloos te maken.
Voordat ik de oude kast openmaak, zorg ik dat de vliegopening van de nieuwe kast dichtzit. In de nieuwe kast zet ik tegen de zijkant een raam met honing en stuifmeel, dat ik uit de oude kast haal. Omdat de koningin gemerkt is met een witte stip, is het niet moeilijk om haar te vinden.

Ik hang het raam met koningin en broed en de opzittende bijen ook in de nieuwe kast. Daarna sla ik vijf ramen met bijen in de nieuwe kast af. Naast het raam met honing zet ik een leeg wasraam. Daarnaast het raam met broed, waarop de koningin zit. Daarnaast nog twee lege wasramen en dan het sluitraam en sluit de kast af. De kast zet ik op een koele plek en ik laat de vliegopening een dag gesloten zitten, hopende dat de haalbijen dan niet terugvliegen naar de oude kast, zodra ik de vliegopening weer openzet.
Uit de oude kast verwijder ik alle belegde moerdoppen. Let wel op dat je dit alleen doet, wanneer er eitjes zijn. Als het goed is, maakt dit moerloze volk van de larfjes nieuwe koninginnen. Na 13 dagen (dus zaterdag 26 mei) zal ik dan de kast aan het eind van de dag openen, breek ik de moerdoppen en laat ik de nieuwe koninginnen in de kast lopen. Uiteindelijk zal de sterkste de volgende dag halen.
Op 14 mei heb ik aan het eind van de dag de nieuwe kast verplaatst naar de plek waar de kast moet komen te staan. Tevens heb ik de vliegopening weer opengezet. Wel een klein vlieggat, omdat het volk nog geen wachtbijen heeft, die de toegang tot het volk bewaken. Ook heb ik suikerwater gegeven. De kans is groot dat de vliegbijen weer naar het oude volk zijn teruggevlogen.

Woensdag 16 mei
Na een paar dagen toch even in de kast van de kunstzwerm gekeken, het was zo rustig, dus ik maakte mij een beetje ongerust. De koningin zat er gelukkig nog in en de bijen waren druk doende met het uitbouwen van de raten. Het was deze dag erg koud en winderig en een paar dagen later zag ik dat een aantal larfjes met een zwart puntje de kast werden uitgesleept. Waarschijnlijk zijn deze larfjes onderkoeld geweest. Volgende keer moet ik dus maar niet zo nieuwsgierig zijn en rustig afwachten.

Bijenvolk met logo (broedaflegger)

Dit is het volk dat vorig jaar een nieuwe koningin heeft gemaakt, omdat ik voor de kunstzwerm de oude koningin uit dit volk had weggehaald.
Op 12 mei had dit volk alleen nog wat speeldopjes. Vandaag (20 mei) weer in de kast gekeken, en tot mijn schrik zag ik nu al gesloten moercellen (belegd). Maar ik heb niet het idee dat er al gezwermd is, de kast zit nog vol met bijen en de bijen zijn erg rustig. Ik ben er hopelijk nog op tijd bij.

Met een stift bij de hand om de koningin te merken, ben ik op zoek gegaan naar de koningin. In eerste instantie wilde ik ook van dit volk een kunstzwerm maken. Helaas kon ik haar niet vinden. Toen heb ik besloten om een broedaflegger (een aflegger zonder koningin) te maken. Ik heb aan de zijkant van de nieuwe kast een raam voer gehangen uit het oude volk. Daarnaast een leeg wasraam. En hiernaast twee ramen met broed (gesloten, maar ook eitjes en larfjes, zodat ze een koningin kunnen maken). Daar weer naast heb ik een leeg wasraam gehangen en ten slotte het kantraam. Verder heb ik twee ramen met bijen van het oude volk afgeslagen in de nieuwe kast. De vliegopening van de nieuwe kast had ik van tevoren al gesloten. Nadat ik de nieuwe kast gesloten had, heb ik deze op een koele plek neergezet.
Alle moerdoppen heb ik vervolgens uit de oude kast verwijderd (ook hierbij erop gelet dat er wel eitjes zijn).
Omdat ik de koningin niet heb kunnen vinden, is het mogelijk dat de koningin toch in de broedaflegger terecht is gekomen (dan noemen we het dus een kunstzwerm).
Volgende week ga ik kijken of in de nieuwe kast redcellen zijn aangemaakt. Dit is een teken dat er geen koningin is. De bijen maken dan van een aantal larfjes koninginnen. Afwachten dus.